Quassam lanceerinstallatie met een raket klaar om gelanceerd te worden (foto: Wikimedia Commons, Israel Defense Forces - Eight Qassam Launchers in Gaza)
President Trump’s Golden Dome: Gouden Droom of Zwarte Nachtmerrie?
Toen op 27 januari zijn relatie tot de Israëlische president Benjamin Netanyahu nog goed was, lanceerde de kersvers geïnstalleerde Amerikaanse president Donald Trump met veel aplomb het idee om ook voor de Verenigde Staten (VS) een 'Iron Dome' te laten ontwikkelen.1 Daarmee zou Amerika moeten worden beschermd tegen dreigingen vanuit de lucht, net zoals het Iron Dome-systeem in Israel de natie beschermt. In dit artikel zal ik op dit plan ingaan, zoals het uiteindelijk met de nieuwe naam ‘Golden Dome’ wordt aangeduid en of het kan bijdragen aan Amerikaanse veiligheid.
Van Iron Dome naar Golden Dome De naam Iron Dome slaat op het inmiddels beroemde en effectief gebleken Israëlische luchtverdedigingssysteem voor de korte afstand. Het wordt ingezet tegen de door Hamas en Hezbollah veelvuldig afgeschoten Qassam-raketten. De relatief vlakke vluchtbaan, lage snelheid en lage vlieghoogte van deze raketten bieden voor het Iron Dome luchtafweersysteem weinig uitdagingen. De Qassams worden door de Iron Dome over het algemeen effectief bestreden. Omdat de Iron Dome interceptors slechts een beperkte set doelen hoeven te bestrijden, uitsluitend Qassam-raketten, zijn de effectoren van de Iron Dome met ca. $ 100.000 redelijk goedkoop te noemen en bieden ze een goede bescherming. Een grote effectiviteit en een heel behoorlijke efficiëntie, dat is wat Trump natuurlijk ook wil!
De adviseurs van Trump zullen hem inmiddels wel hebben verteld dat de dreiging van dit soort raketten voor de VS vrijwel nihil is. Amerika is immers qua omvang, geografie, en strategische bedreigingen niet te vergelijken met Israël. Wie zou met een dergelijk wapensysteem de VS eigenlijk kunnen bedreigen, wie zou ze moeten afschieten, Canada, of Mexicaanse drugskartels? Bovendien, zou je de gehele VS willen beschermen tegen deze specifieke dreiging dan heb je vanwege het geringe bereik van een enkel Iron Dome syteem wel heel erg veel Iron Dome's nodig. En nog belangrijker, Iron Dome kan maar een beperkte doelen-set aan en levert dus in die zin weinig bescherming. Al snel hernoemde Trump het project tot Golden Dome. Dat past ook beter bij alle gouden parafernalia waarmee hij het Witte Huis heeft 'opgeleukt'. De herinnering aan het project van de toenmalige president Ronald Reagan, het Strategic Defense Initiative (SDI), wijd en zijd bekend geworden als Star Wars, dringt zich met dit plan nadrukkelijk op. Dit project sneuvelde in 1993 toen president Bill Clinton de stekker eruit trok. In zijn ogen was de verdediging tegen intercontinentale ballistische raketten (ICBM's) beter en goedkoper te verwezenlijken met Ground Based Air and Missile Defence. Met zijn Executive Order van 20 mei 2025 stelde Trump 175 miljard dollar beschikbaar voor de ontwikkeling van het Golden Dome systeem om de VS te beschermen tegen de dreiging van een ‘vijandelijke raketaanval met intercontinentale en hypersone raketten, waar die ook vandaan komen, zelfs vanuit de ruimte.’ Hij voegde eraan toe dat Canada tegen betaling in 61 miljard Amerikaanse dollar mee zou kunnen profiteren van dit raketschild, of zelfs ‘gratis' als Canada zou besluiten zich aan te sluiten als 51e staat van de VS.
De verschillende fases na de lancering van een ICBM (foto via auteur)
Theoretische achtergrond De ballistische raketten waartegen Golden Dome geacht wordt te beschermen zijn ICBM's en hypersone raketten. En, in de visie van Trump, ook raketten die vanuit de ruimte op de VS worden afgestuurd. In de afvuurcyclus van vanaf de aarde afgevuurde raketten kunnen een drietal fases worden onderscheiden: - de boostfase waarin een voortstuwingsraket het wapen op snelheid en naar grote hoogte, tot wel 1500 km brengt. - de midcourse fase waarbij de raketten richting hun doel bewegen terwijl ze nog steeds buiten de dampkring, die tot zo'n 100 km hoogte reikt, zijn. - de eind (terminal) fase waarbij de ICBM's en hypersone raketten met zeer grote snelheid, Mach 10 of meer, naar het doel vallen, veelal loodrecht naar beneden.
Door de extreem hoge snelheid is het onderscheppen van deze raketten in de eindfase een moeilijke, maar niet onmogelijke zaak voor de huidige systemen als Patriot of SAMP/T). Tel daarbij op dat ICBM's tegenwoordig voorzien zijn van Multiple Independent Re-entry Vehicles (MIRV's), separate raketkoppen die elk een eigen nucleaire lading hebben en zijn geprogrammeerd om elk op hun eigen doel af te gaan. Zo zijn er wel tien te bestrijden doelen voor elke afgevuurde ICBM. Deze MIRV's worden veelal tijdens de midcourse fase ontplooid. Wachten totdat de dreiging zich in de eindfase bevindt levert (te)veel doelen op waardoor de kans groot is dat een of meer warheads, al dan niet met een nucleaire lading, van een van de MIRV’s toch een doel op de aarde raken. De bestrijding van deze dreiging kan vanwege de effectiviteit dan ook beter tijdens de vroege midcourse fase gebeuren, liefst voordat de MIRV's zijn ontplooid. Dat is veelal ver boven de dampkring voor ICBM's, of op de grens van atmosfeer en ruimte voor hypersone glide vehicles. Het op grote hoogte vernietigen heeft ook als voordeel dat veel resten in de atmosfeer verbranden en zo op aarde minder schade veroorzaken. Maar deze redenering verder volgend wil je dit soort raketten dan bij voorkeur al tijdens de boostfase aangrijpen. Tijdens deze fase zijn de MIRV's nog niet ontplooid en zijn de raketkop(pen) nog met de booster verbonden. Dat geldt ook voor hypersone glide vehicles. Dan is het nog één geheel en is, mede door de hitte van de brandende raketmotor, goed te vinden door de zoekkop van de erop afgevuurde effector. Maar gezien vliegtijd en afstanden werken van de grond afgevuurde raketten en tegenmaatregelen niet meer om deze raketten in de boostfase onschadelijk te maken. Overigens is tijdens de boostfase waarschijnlijk nog niet duidelijk op wie of op welk doel de afgevuurde raket is gericht, maar dat terzijde.
Golden Dome herinnert aan het project van de toenmalige president Ronald Reagan, het Strategic Defense Initiative (SDI), wijd en zijd bekend geworden als Star Wars
Effectoren Ballistische raketten kunnen onschadelijk worden gemaakt door tegenraketten, die in de buurt van de dreiging exploderen en ze zo trachten te vernietigen of in ieder geval van koers te laten veranderen. De zogenaamde hit-to-kill technologie houdt in dat een effector direct tegen de ballistische raket aankomt, zoals de Patriot PAC-3 dat doet. Dergelijke effectoren zijn zeer kostbaar. Tot de categorie 'goedkopere' effectoren behoren krachtige lasers. De VS heeft in het verleden al geëxperimenteerd met de Airborne Laser (ABL), een omgebouwde Boeing 747 met adequaat vermogen om de geïnstalleerde laser van voldoende energie te voorzien. Het nadeel is dat deze ABL eigenlijk alleen in de terminal fase ingezet kan worden. Vanwege de snelheid van de MIRV's en de geografische verspreiding van deze onafhankelijk vliegende raketkoppen, zijn deze ABL-platforms, zouden er al voldoende beschikbaar zijn, niet heel effectief. Bovendien is het de vraag of ze met afdoende gebiedsdekking kunt worden ingezet. Het feit dat vliegtuigen alleen kunnen opereren in de atmosfeer betekent dat ze tijdens de midcourse fase niet kunnen worden ingezet. Ook het gebruik van deze toestellen tijdens de boostfase is ook onmogelijk: het opereren boven Rusland, China of Noord Korea met een dergelijk traag, groot en weinig manoeuvreerbare toestel is erom vragen opgemerkt en neergeschoten te worden. Deze optie van inzet van ABL tegen ICBM's is dan ook niet verder uitgewerkt door de VS.
De YAL-1A ABL, een gemodificeerde Boeing 747-400F, vloog voor het eerst in 2002. In 2012 werd het toestel afgedankt om in 2014 gesloopt te worden (foto: Wikimedia Commons)
De enig overgebleven optie is dan om vanuit de ruimte met Space Based Infra-Red sensoren (SBIR) uitgeruste satellieten zowel de inlichtingen te verwerven over lanceringen, als om ook de bestrijding van raketten in de boost-fase uit te voeren. En dat is precies wat ook staat in de Executive Order van Trump: "…ook space-based interceptors kunnen deel uitmaken van de Golden Dome architectuur...". Er wordt nu nadrukkelijk gedacht aan satellieten die in staat zijn om vijandelijke raketten in de boost-fase te vernietigen. Om dat te bereiken moeten er heel wat van dat soort systemen in een lage baan, tussen de 500 en 1500 km boven het aardoppervlak, om de aarde hun rondjes draaien. Hierbij wordt momenteel gedacht aan een soort van cocons die als satellieten hun baantjes draaien en indien nodig geactiveerd kunnen worden. Deze worden ook wel satellite pods genoemd. Volgens het adviesbureau Booz-Hamilton zou een eerste batch van tweeduizend satellieten een initiële capaciteit kunnen bieden. De eveneens Amerikaanse Physical Society berekende dat 16.000 van dit soort pods zijn vereist om bijvoorbeeld tien vanuit Noord-Korea kort achter elkaar gelanceerde raketten onschadelijk te maken. Overigens zijn die satellietwapens er nog niet, laat staan dat er in korte tijd veel ontwikkeld, getest, geproduceerd en gelanceerd kunnen worden. En dat alles nog afgezien van de vraag of het aangekondigde budget van 175 miljard dollar daarvoor voldoende ruimte biedt En dat alles terwijl Trump haast heeft. Hij wilde Golden Dome operationeel hebben vóór het einde van zijn presidentschap in 2029.
Wordt Amerika veiliger? Het is overigens maar de vraag of de VS en de wereld er daadwerkelijk veiliger van gaan worden. De stationering van satellite pods komt neer op het plaatsen van wapensystemen in de ruimte. Daarmee komt het Outer Space Treaty van 1967, waarin is overeengekomen dat de ruimte voor vreedzaam gebruik is bedoeld, in gevaar. Ook staat in dit verdrag dat er geen massavernietigingswapens in de ruimte mogen worden geplaatst. Eenzijdige bewapening van het ruimtedomein door de VS kan ertoe leiden dat het hele Outer Space Treaty omvalt en dat kan tot gevolg hebben dat er wel massavernietigingswapens in de ruimte worden gestationeerd. Daar wordt de wereld niet veiliger van. Een in de ruimte geplaatst wapen kan, naast het vernietigen van ballistische en hypersone raketten, ook gebruikt worden om andere doelen op het aardoppervlak aan te vallen en zo een directe wereldwijde bedreiging vormen. Een dergelijke ontwikkeling zullen de tegenstanders van de VS niet met lede ogen aanzien. Het zou ertoe kunnen leiden dat Rusland, China of Noord-Korea ervoor kiezen om als voorzorg zelf wapens in de ruimte te stationeren om de pods te kunnen bestrijden.
In de gangbare afschrikkingstheorieën wordt ervan uitgegaan dat het huidige systeem met wederzijdse vernietigingskracht, second strike garanties en zwakheden in de verdediging, juist bijdraagt aan wederzijdse afschrikking en zo ook aan een vorm van stabiliteit. Als de zwakheid door het feit dat er gaten zijn in de luchtverdediging wordt weggenomen, verandert dat de huidige machtsbalans en dus de strategische calculus voor de wereldmachten. China en Rusland kunnen nog meer ballistische en hypersone raketten bouwen en opstellen, en/of een preventieve aanval op de VS uitvoeren, en/of door middel van een kernexplosie in de ruimte dit domein voor vele jaren onbruikbaar maken.2 Dit laatste zou trouwens ook verstrekkende gevolgen hebben voor het leven op aarde, voor militairen en burgers.
Afsluitend Het SDI, het StarWars concept van het presidentschap van Ronald Reagan, lijkt te worden gereanimeerd, een op zowel technologisch als financieel gebied een behoorlijke uitdaging. Bij de effectiviteit kunnen vraagtekens worden gezet en het is discutabel of Amerika en de wereld er veel baat bij zal hebben. Aan de ontwikkeling van de Golden Dome kleven dus de nodige bezwaren: • Het is maar de vraag of 175 miljard dollar voldoende is, volgens sommige schattingen is tenminste het drievoudig bedrag vereist voor de komende tien jaar; • Het is maar de vraag of het systeem zoals bedacht echt gebouwd kan worden; • Het is maar de vraag of het in een paar jaar, zoals Trump wil, überhaupt kan worden gerealiseerd; • Het is maar de vraag in hoeverre dit systeem echt effectief zal blijken te zijn en; • Het is maar de vraag of het wel aan de veiligheid van de VS en de wereld bijdraagt.
Dit zijn veel vragen die hier worden gesteld, waarvan op basis van wat we nu van het project weten ik met de kennis van nu moet vaststellen dat het antwoord op deze vragen veelal een NEE zal blijken te zijn. Wat mij betreft zal de Golden Dome dan ook geen Gouden Droom, maar eerder een Zwarte Nachtmerrie blijken te zijn.
HCSS has worked extensively with the Royal Netherlands Army 13th Light Brigade on their introduction on robotics and autonomous systems. Next to several papers, a 18 minute documentary was made, where I contribute in.
French minister Parly visited the Netherlands and HCSS. She was inetrviewed on several security related topics. Safety in and from space was one of them. I produced this intro.
